Μεταμορφωση του Franz Kafka στο Θεατρο Πορτα

February 23, 2022

Μεταμορφωση του Franz Kafka στο Θεατρο Πορτα

Ο σκηνοθέτης Τάσος Σαγρής και το Ινστιτούτο Πειραματικών Τεχνών, επιλέγουν να μεταφέρουν στη σκηνή, ένα από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα του 20ού αιώνα, τη ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ του Φραντς Κάφκα, δίνοντας στο κοινό την ευκαιρία να έρθει αντιμέτωπο με το «ριζικό κακό», την επαναληπτική και αδιαμφισβήτητη υπακοή στις καταστροφικές νόρμες και τον τρόπο που αυτές αναπαράγουν έναν κόσμο φρικτό, μια μηχανή καταστροφής.

Στον κεντρικό ρόλο της Γκρέγκορυ Σάμσα (αντί του Γκρέγκορυ Σάμσα στο διήγημα) η Σίσσυ Δουτσίου, η οποία δίνει ρεσιτάλ ερμηνείας, παίζοντας γυμνή και μετατρέποντας το εντελώς αφτιασίδωτο σώμα της στο σώμα ενός εντόμου. Ο τρόπος που το πράττει είναι συγκλονιστικός! Εμπεριέχει όλη την έκπληξη, την αγωνία, τον τρόμο, αλλά και αγκύλωση, την δυσπαργία που δημιουργεί σε έναν άνθρωπο η διαπίστωση ότι κοιμήθηκε άνθρωπος και ξύπνησε ένα πολυπόδαρο έντομο.

Αν και η ιστορία της Μεταμόρφωσης είναι εν πολλοίς γνωστή, αυτό που βλέπουμε πάνω στη σκηνή ξεπερνά την αίσθηση που έχουμε διαβάζοντας το κείμενο. Είναι τόσο συγκλονιστικά κοντινή, τόσο αναπόδραστη αυτή η εμπειρία της μεταμόρφωσης, που την παρακολουθείς με κομμένη την ανάσα.

Η Γκρέγκορυ που ξυπνά έχοντας μεταμορφωθεί σε έντομο, θα βρεθεί να προσπαθεί να καταλάβει πρώτα η ίδια και έπειτα να εξηγήσει στους δικούς της, το γιατί αυτή της μεταμόρφωσης, Η ίδια μοιάζει να μην έχει αμφιβολίες: η ρουτίνα, η καθημερινή ρουτίνα, ως υπαλληλου μιας μεγάλης εταιρείας, οι υποχρεώσεις, τα αβάσταχτα βάρη που η οικογένεια εναπόθεσε στους ώμους της και τα οποία η ίδια με αυταπάρνηση ανέλαβε, τελικά την συνέτριψαν. Η χωρίς χαρά, δημιουργικότητα, φιλία, αγάπη, χωρίς αυτοπραγμάτωση ζωή της, τη διέλυσε. Την μετέτρεψε σε ένα σιχαμερό για τους άλλους παράσιτο.

Η Γκρέγκορυ εμφανίζεται στη σκηνή γυμνή. Γυμνή όπως την ώρα που γεννήθηκε. Η Γκρέγκορυ επιστρέφει στην πρότερη αθωότητα. Την ασυνείδητη αθωότητα, την ευάλωτη αθωότητα του ανθρώπου που βλέπει τον κόσμο για πρώτη φορά, ή τον κοιτά ξανά όπως πραγματικά είναι. Η Γκρέγκορυ περπατά σε μια πορεία αντίστροφη της γέννησης. Οι μέρες που έρχονται και περνούν δεν φέρνουν γνώση, φέρνουν επίγνωση, δεν φτιάχνουν μνήμες, βουλιάζουν στη λήθη, δεν χτίζουν δεσμούς, τους γκρεμίζουν.

Η σκηνική απογύμνωση της Γκρέγκορυ, δεν εξυπηρετεί μόνο την πλαστικότητα των κινήσεων της ως εντόμου. Ο άνθρωπος γεννιέται γυμνός. Στη πορεία της ζωής, από το πρώτο ρούχο που θα φορέσει, μέχρι τον τρόπο που μαθαίνει να περπατά και να μιλά, πλέκει γύρω από τον εαυτό του ένα κουκούλι συμβάσεων, ένα πλέγμα κοινωνικών σχέσεων απαραίτητων για τη ζωή στα πρώτα της βήματα. Όσο πιο σκληρές όμως είναι οι συμβάσεις, όσο πιο νωρίς και σθεναρά επιβληθούν, τόσο πιο σκληρό το κουκούλι που κλείνεται. Αν το κουκούλι αυτό φτάσει να γίνει υπερβολικά στενό ή βαρύ, αν ο άνθρωπος επιλέξει ή υποχρεωθεί να μείνει σε αυτό παραπάνω από όσο είναι απαραίτητο, το κουκούλι αυτό δεν θα γεννήσει μια πεταλούδα ελεύθερη να πετάξει, αλλά ένα πλάσμα ξένο, πληγωμένο που θα βρεθεί μόνο να γλύφει τις πληγές του προξενώντας την αμηχανία, ή και τον αποτροπιασμό του περίγυρού του. Η ψυχική ασθένεια, είναι πολύ συχνά το αποτέλεσμα αυτού του επιβεβλημένου εγκλεισμού σε ένα κουκούλι ασφυκτικό.

Η Γκρέγκορυ δεν άντεξε άλλο το δικό της κουκούλι. Το αποτίναξε και πρόβαλε γυμνή από αυτό, σοκάροντας ακόμα και τον ίδιο της τον εαυτό. Πρέπει απο την αρχή να μάθει να περπατά. Πρέπει να μάθει να μιλά με τη νέα της φωνή. Είναι συγκλονιστικό πως η ίδια τρομάζει με αυτό που της συμβαίνει, πόσο απελπισμένα στην αρχή επιζητά να γυρίσει στην πρότερη κατάσταση, να αναλάβει εκ νέου της υποχρεώσεις που άφησε στη μέση, να μην απογοητεύσει την οικογένεια, τον προϊστάμενο της...

Η Γκρέγκορυ έχει σαφή ιδέα της μεταμόρφωσή της και της αποστροφής που οι άλλοι αισθάνονται για εκείνη. Γνωρίζει επίσης, το ομολογεί στη αδελφή της, ότι θα μπορούσε να έχει δραπετεύσει, θα μπορούσε να μην έχει επωμιστεί όλα αυτά τα βάρη, θα μπορούσε να μην έχει φυλακιστεί μέσα στον ρόλο που της έδωσαν και τον οποίο ανέλαβε αγόγγυστα. Το βλέπει τώρα ότι η φυγή, υπήρχε πάντα μπροστά της σαν επιλογή. Σαν επιλογή που δεν έκανε και τώρα βιώνει τις συνέπειες της.

Το παράδοξο και τραγικό στην ιστορία του Κάφκα, είναι ότι ενώ όλοι αντιλαμβάνονται το πως και γιατί η Γκρέγκορυ απώλεσε την ανθρώπινη ταυτότητά της, εδικά η μητέρα της που είναι πιο κοντά της συναισθηματικά, η κατανόηση αυτή δεν οδηγεί στη συμπαράσταση, στην συμπόνια, στην προσπάθεια επούλωσης των τραυμάτων, αλλά σε νέα τραύματα και σε μια επανάληψη της ιστορίας. Ο ανάλγητος πατέρας είναι εκείνος που εξ αρχής, κατηγορεί, ειρωνεύεται, αποστρέφεται τη Γκρέγκορυ, ενώ η μητέρα περισσότερο ευαίσθητη μεν, αλλά ανίκανη να ορθώσει το ανάστημα της μπροστά στον πατέρα και την κοινωνική κατακραυγή, αφήνεται να παρασυρθεί στην αδιαφορία.

Τραγικότερη όλων η μικρή αδελφή, που ετοιμάζεται να πάρει τη θέση της Γκρέγκορυ στην εταιρία και να αναλάβει η ίδια πια, αν και σχεδόν παιδί, όπως κάποτε ήταν και η αδελφή της, τα οικογενειακά βάρη. Ο άνθρωπος ως αναλώσιμο, ως ανταλλακτικό γρανάζι μιας τεράστιας, καλοκουρδισμένης κοινωνικής μηχανής! Και ενώ στην αρχή συμπονά την αδελφή της, στο τέλος είναι εκείνη που δηκτικά ζητά να πεθάνει, να τους αδειάσει το σπίτι και να μπορέσουν ανενόχλητοι να συνεχίσουν τη ζωή τους. Η ψυχική ασθένεια ως κοινωνικό στίγμα, είναι κάτι που ο Κάφκα προτάσσει στο διήγημά του.

Πρόκειται για μια εξαιρετική μεταφορά του διηγήματος επί σκηνής. Σκηνοθεσία, φωτισμοί, μουσική σε συνδυασμό και κυρίως χάρη στου εξαιρετικούς ηθοποιούς, φτιάχνουν μια παράσταση που ο θεατής παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα, σφίγγοντας τις γροθιές του, συμμετέχοντας στην αγωνία και τον τρόμο αυτού του αθώου πλάσματος, που βλέπει να υποφέρει, να βασανίζεται και τελικά να ξεψυχά μπροστά στα δικά του έκπληκτα μάτια και τα αδιάφορα μάτια της οικογένειάς του.

Μια μοναδική θεατρική εμπειρία!

Η ταυτότητα της παράστασης:

Σκηνοθεσία:Τάσος Σαγρής

Παίζουν: Σίσσυ Δουτσίου, Συμεών Τσακίρης, Στέβη Φόρτωμα,

Λουκία Ανάγνου, Θωμάς Χαβιανίδης .

Μουσική: Whodoes

+ Radiohead . Arvo Part . Einsturzende Neubauten .

Jani Christou . Godspeed You Black Emperor. Max Richter

Φωτισμοί: Γιώργος Παπανδρικόπουλος

Video art: Άλκηστις Καφετζή, Kipseli Film Coop,

Void Optical Art Laboratory, Μίλτος Αρβανιτάκης

Κατασκευή Μάσκας: Κοραλία Κρικελλή