Τα χρόνια

 Το βιβλίο "Τα Χρόνια" της  Annie Ernaux είναι ένα ιδιότυπο αυτοβιογραφικό έργο που δεν αφηγείται  απλώς τη ζωή της συγγραφέως, αλλά τη συλλογική εμπειρία μιας ολόκληρης γενιάς στη Γαλλία του 20ού αιώνα. Από πολλούς θεωρείται το πιο σημαντικό έργο της βραβευμένης με Νομπέλ Γαλλίδας συγγραφέως. 

Η Enraux στο εν λόγω έργο,  παραθέτει τη διαδρομή (της) από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια έως τις αρχές του 21ου αιώνα, συνδέοντας τις προσωπικές της μνήμες με τις κοινωνικές, πολιτικές και πολιτισμικές αλλαγές: την άνοδο της καταναλωτικής κοινωνίας, τις αλλαγές στους ρόλους των φύλων, τον Μάη του ’68, τη μαζική κουλτούρα, την τεχνολογία, τη μεταμόρφωση της οικογένειας και της καθημερινής ζωής.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του βιβλίου, που διατηρεί και η θεατρική αφήγηση, είναι η αποπροσωποποιημένη αφήγηση: η συγγραφέας αποφεύγει το "εγώ" και χρησιμοποιεί το "εμείς" ή το "εκείνη", μετατρέποντας την ατομική μνήμη σε συλλογική. Φωτογραφίες, διαφημίσεις, τραγούδια, μάρκες, αντικείμενα, λέξεις των δεκαετιών που περνούν, λειτουργούν ως φορείς μνήμης, δείχνοντας πώς ο χρόνος διαμορφώνει τα άτομα και την κοινωνία. Δεν πρόκειται δηλαδή για μια κλασική αυτοβιογραφία, αλλά για ένα συλλογικό πορτρέτο ζωής, όπου το προσωπικό γίνεται ιστορικό.

Σκηνοθετικά, αυτό επιτυγχάνεται με την διαδοχική αφήγηση των γεγονότων από μια σειρά γυναικών, που αντιπροσωπεύουν την ηρωίδα στις διαφορετικές φάσεις της ζωής της. Πρόκειται για ένα τέχνασμα, που κατορθώνει να φέρει στη σκηνή ακριβώς αυτή την ιστορική, υπερ-προσωπική αφήγηση. Η ηρωίδα είναι μια γυναίκα, αλλά και η γυναίκα συλλογικά μέσα στις δεκαετίες που περνούν. Πέρα και πάνω από όλες τις αλλαγές που βιώνει, αυτό που κυρίως βλέπουμε είναι ο μετασχηματισμός της γυναικείας ταυτότητας. Της γυναικείας αυτοσυνειδησίας. Το κορίτσι που είναι κόρη, γίνεται γυναίκα και μητέρα και σύζυγος και ερωμένη, και ανακαλύπτει σταδιακά την ταυτότητα της,  όχι ως άθροισμα ρόλων, αλλά ως διαδικασία διαμόρφωσης ενός ολοένα πιο συνειδητού, "γυναικείου" τρόπου του ζειν. Η γυναικεία εμπειρία παύει να είναι περιθωριακή ή σιωπηλή και μετατρέπεται σε πολιτική πράξη αφήγησης: η γυναίκα αναδύεται ως άνθρωπος και ως πολίτης του κόσμου, μέσα από την αποτύπωση της πορείας της στον χρόνο. Η συγγραφή γίνεται ο τόπος αποτύπωσης αυτής της ρέουσας ταυτότητας, της ρέουσας ιστορίας. Οι λέξεις καλούνται να μετασχηματίσουν τον κόσμο, να τον "γεννήσουν" μέσα στην ανθρώπινη εμπειρία, πριν ο χρόνος τελειώσει, πριν η μνήμη σβήσει μαζί με τον άνθρωπο που τη φέρει. 

Οι τέσσερεις πρωταγωνίστριες ζωντανεύουν με τη σκηνική τους παρουσία όχι μόνο μια γυναίκα, αλλά τον ίδιο το ρυθμό των δεκαετιών που περνούν. 

Η μουσική, ως ιστορική και έμπρακτη αποτύπωση αυτού του ρυθμού, δεν ντύνει απλά την παράσταση: αποτελεί δομικό της στοιχείο. Τα τραγούδια κάθε εποχής λειτουργούν ως σημάδια του χρόνου, καθώς συνδέονται άμεσα με συγκεκριμένες δεκαετίες και κοινωνικές συνθήκες. Μέσα από αυτά, ο θεατής αναγνωρίζει όχι μόνο προσωπικές στιγμές της ηρωίδας, αλλά και το γενικό κλίμα μιας ολόκληρης γενιάς. Επιπλέον, συνοδεύουν τη συναισθηματική ωρίμανση της πρωταγωνίστριας, βοηθώντας την να κατανοήσει τον έρωτα, την επιθυμία και την απώλεια. Έτσι, η μουσική στην παράσταση λειτουργεί, ως μέσο που κρατά ζωντανή τη μνήμη και δίνει μορφή στην εμπειρία του χρόνου. 

Συγκλονιστικές οι στιγμές των γεγονότων του Μάη του '68, αλλά και της περιγραφής της παράνομης έκτρωσης, που πέρα από τον προσωπικό-συναισθηματικό της  χαρακτήρα, αποκτά και συμβολικό περιεχόμενο, ως εκούσια αποβολή ενός τρόπου ζωής και ύπαρξης επιβεβλημένο στη γυναίκα για αιώνες. 

Μια καθ΄ όλα ενδιαφέρουσα παράσταση. 

Ταυτότητα της παράστασης:

Θέατρο Θησείον 

Κείμενο: Annie Enraux

Διασκευή: Άρμιν Κέρμπερ

Μετάφραση: Ρίτα Κολαΐτη

Σκηνοθεσία – Δραματουργία: Ακύλλας Καραζήσης, Νίκος Χατζόπουλος

Παίζουν: Αγγελική Στελλάτου, Δέσποινα Κούρτη, Δήμητρα Βλαγκοπούλου, 

Κατερίνα Παπανδρέου, Διαμαντής Αδαμαντίδης

Σκηνικά: Μαρία Πανουργιά

Κοστούμια: Βασιλεία Ροζάνα

Φωτισμοί: Χάρης Δάλλας

Βοηθός Σκηνοθέτη: Φαίη Κοτσιλίτη

Φωτογραφίες: Κάρολ Γιάρεκ

Γραφιστικά: Μάριος Γαμπιεράκης – Μαύρα Γίδια

Επικοινωνία – Γραφείο Τύπου: Μαρία Τσολάκη