Η μέρα της φούστας

 Στο βιβλίο του «Το Θέατρο και το Είδωλό του», ο Γάλλος σκηνοθέτης και θεωρητικός του θεάτρου 

Αντονέν Αρτώ, γράφει ότι «η πανούκλα, και το θέατρο έχουν δημιουργηθεί για να καθαρίζουν συλλογικά αποστήματα». Όσο κι να μας ακούγεται παράξενη, ή ακόμα και υπερβολική, η φράση αυτή, εκφράζει την ιδέα του Αρτώ, ότι τόσο η πανούκλα, όσο και το θέατρο λειτουργούν ως μέσα κάθαρσης, αλλά σε διαφορετικά επίπεδα: η πανούκλα επιφέρει μια φυσική, σωματική εκκαθάριση, ενώ το θέατρο επιτυγχάνει μια ψυχική και πνευματική κάθαρση. Αυτό το θέατρο, το "Θέατρο της Σκληρότητας", όπως το οραματίστηκε και το ανάπτυξε ο Αντονέν Αρτώ, επιδιώκει να προκαλέσει μια "επανάσταση" στην ψυχή. Μέσα από την ένταση, τη σύγκρουση, την ωμή βία, το θέατρο αυτό οδηγεί τον θεατή σε μια εσωτερική αποκάλυψη, αναγκάζοντάς τον να αντικρίσει την αλήθεια για τον εαυτό του και για τον κόσμο γύρω του, φέρνοντάς τον αντιμέτωπο με τους πιο σκοτεινούς φόβους και τα καταπιεσμένα ένστικτά του, και προκαλώντας τον να αντιδράσει στη στασιμότητα και την απάθεια απέναντι στη ζωή. Επιπλέον, ο Αρτώ απορρίπτει τη γλώσσα ως κύριο εκφραστικό μέσο, και δίνει έμφαση στη σωματική ερμηνεία με φωνές, κραυγές, παραληρήματα, ώστε να αναδυθεί από το ασυνείδητο η αλήθεια που κρύβεται μέσα μας.

Αυτή είναι μια απαραίτητη εισαγωγή νομίζω για να μιλήσει κάποιος για την παράσταση της Ζωής Χατζηαντωνίου, αλλά και για να προσέλθει να την δει, καθώς αυτή  διέπεται από τις αρχές του Θεάτρου της Σκληρότητας και βρίσκει το νόημά της μέσα σε αυτό. Γι΄αυτό και δεν υπογράμμισα τυχαία την λέξη "αναγκάζοντας" στην παραπάνω εισαγωγή: όλη η παράσταση λειτουργεί τόσο για τους ηθοποιούς, όσο και για τον θεατή, υπό το καθεστώς της "ανάγκης". Οι ηθοποιοί "αναγκάζονται" να παίξουν αυτή την παράσταση, την παράσταση μέσα στην παράσταση, υπό την απειλή ενός όπλου, και ο θεατής αισθάνεται εγκλωβισμένος, ίσως και να ασφυκτιά μέσα σε αυτό το ξέσπασμα της ωμής βίας. Μα είναι ακριβώς αυτό το ξέσπασμα, αυτή η τόσο ωμή, αδιαμεσολάβητη βία, που τον αναγκάζει να δει την κοινωνική πραγματικότητα ως αυτή που είναι, όχι εξωραϊσμένη, όχι μέσα από φίλτρα, ώστε να αφυπνιστεί.

Η σκηνοθέτρια Ζωή Χατζηαντωνίου, έχει στήσει μια παράσταση που δοκιμάζει τα σωματικά όρια των συντελεστών της και τα ψυχικά όρια του θεατή. Γιατί είναι αλήθεια ότι η βία στη θεατρική αίθουσα, έχει άλλο βάρος από την βία στην κινηματογραφική οθόνη. Έχει μια αμεσότητα, τόσο οριστική, που σε πιάνει από το λαιμό. Ανασαίνουμε την ανάσα των ηθοποιών, τους παρακολουθούμε να "λιώνουν", να αφήνουν τα σωματικά τους υγρά, να μεταμορφώνονται μπροστά στα μάτια μας.  Η βία στη σκηνή, για να επανέλθω στον Αρτώ, σαν την "πανούκλα" μεταφέρεται στους θεατές, εισχωρεί σαν θανατηφόρο βακτήριο στην ψυχή και την αναγκάζει να κοιτάξει. Τον εαυτό και τον άλλο. Να ερμηνεύσει και να ερμηνευθεί ώστε να λυτρωθεί...ή έστω να πεθάνει...συνειδητά...

Η παράσταση παίζει πολύ με τις αισθήσεις των θεατών. Η έντονα σωματική αναπαράσταση, οι εκφράσεις, οι χειρονομίες, η στάση του σώματος, το ύφος και το ήθος του λόγου, που έχει επίσης μια έντονη σωματικότητα, αφού ποικιλοτρόπως γυρίζει γύρω από τα γενετήσια όργανα και την γενετήσια πράξη, δεν αφήνουν τον θεατή να "βολευτεί" στη θέση του και δεν εννοώ μόνο αυτή μέσα στην αίθουσα. Να τον "ξεβολέψει" θέλει πρωτίστως. Να τον κάνει να αναστοχαστεί. Όχι απαραίτητα να βρει τη θέση του, μα να "ξεκουνηθεί" από την αδράνεια, την σιγουριά, την σιωπή, την όποια αίσθηση "κανονικότητας" ή σιγουριάς μπορεί να έχει. Εκεί στοχεύουν οι κραυγές, οι φωνές, τα έντονα φώτα, ο αναβρασμός πάνω στην σκηνή: στην αφύπνιση. Αλλά δεν πρέπει να ξεγελαστούμε. Είναι η ψυχή που ουρλιάζει, που κλαίει, που ματώνει. Είναι το ξεμασκάρεμά της που πονά. Και τους ηθοποιούς και εμάς. Παρόλη τη σωματικότητα, αυτό που βλέπουμε μπροστά μας, ξεπηδά κατευθείαν από την ψυχή. Ίσως η βία δεν είναι πάντα, ή δεν είναι μόνο, ανάγκη επικράτησης, ή αγώνας για εξουσία. Μπορεί να είναι και  ο αντίποδας σε μια ζωή με απεύθυνση σε κάτι μεγαλύτερο από τη ζωή. Σε μια ζωή με νόημα. Είναι το νόημα που λείπει που κομματιάζει τις ζωές των πρωταγωνιστών. Η βία είναι ίσως η σωματοποίηση αυτής της απουσίας. Δεν αποπειρώμαι μια ερμηνεία. Διερωτώμαι.

Και αυτή ακριβώς η διερώτηση, μαζί φυσικά με τις εξαιρετικές ερμηνείες των συντελεστών, που δίνουν την ψυχή τους σε αυτό το έργο - πρόκληση, είναι το μεγάλο δώρο που κάνει στους θεατές η παράσταση. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που έχει δημιουργήσει η Ζωή Χατζηαντωνίου και οι συνεργάτες της στο θέατρο Δίπυλο, είναι μια μοναδική θεατρική εμπειρία. Μια εμπειρία που αποδεικνύει ότι "η θεατρική αίθουσα μπορεί ακόμη να λειτουργεί ως τόπος σύγκρουσης, ερωτήσεων και αμφισβήτησης". Ίσως και να το οφείλει, θα τολμούσα να πω. 

Η ταυτότητα της παράστασης:

Θέατρο Δίπυλον

Σκηνοθεσία: Ζωή Χατζηαντωνίου

Βασισμένο στο ομότιτλο έργο του Ζ.Π. Λίλιενφελντ

Σκηνογραφία: Ελίνα Λούκου

Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη

Μουσική: Γιώργος Μιζήθρας

Φώτα Νίκος Βλασόπουλος

Βοηθός σκηνοθέτιδας: Ντίνα Ντεμπέμπε, Ελμίνα Νέου

Φωνητική διδασκαλία: Απόστολος Κίτσος

Βοηθός ενδυματολόγου: Παναγιώτης Ρενιέρης

Βοηθός σκηνογράφου: Ελένη Ζωγράφου

Φωτογραφίες: Άλεξ Κατ

Γραφίστας: Πασχάλης Ζέρβας

Επικοινωνία & Γραφείο Τύπου: Μαρία Τσολάκη

Διαφήμιση-Social Media: RENEGADE MEDIA, Βασίλης Ζαρκαδούλας

Διεύθυνση και εκτέλεση παραγωγής: Kart Productions

Παίζουν Θεοδώρα Τζήμου στον ρόλο της Καθηγήτριας, Μαρία Αρζόγλου, Νατάσα Βλυσίδου, Βαγγέλης Παπαγιαννόπουλος, Θάνος Κόνιαρης, Στέργιος Μικρούτσικος, Τίτος Πινακάς, Γιάννης Σανιδάς, Πάνος Χατσατριάν

Τα αποσπάσματα των έργων που χρησιμοποιούνται στην παράσταση βασίζονται στις μεταφράσεις του Γιώργου Δεπάστα.

Η παράσταση είναι συμπαραγωγή της ΤΕΧΝΗΧΩΡΟΣ & της QUADRAT ΑΜΚΕ και απευθύνεται σε άτομα ηλικίας 16+